Co łączy sprzedaż produktów cyfrowych, treści cyfrowych, kurs online, sklep internetowy, produkt rozwiązujący konkretny problem, książkę w wersji elektronicznej?
Wszystko to produkty cyfrowe.
Bardzo często w naszych artykułach posługujemy się pojęciem produktów cyfrowych (Digital Products), w domyśle pozostawiając znaczenie tego pojęcia, jego zakres oraz definicję.
Pojęcie produktów cyfrowych (np. sprzedaż plików cyfrowych) wydaje się być wystarczająco intuicyjne, ale czy takim rzeczywiście jest?
Dziś przyjrzymy się problemom związanym z produktami cyfrowymi. Zastanowimy się nad ich specyfiką, charakterystyką, kategoryzacją. Odpowiemy na pytanie - Co to jest produkt cyfrowy?
Zgodnie z danymi, szacunkami z raportu Digital Transformation Market Size Report, globalny rynek transformacji cyfrowej w 2021 roku był wart prawie 610 miliardów dolarów.
A to oznacza, że produkty cyfrowe są dziś w ofensywie. Z roku na rok digitalizacja procesów biznesowych poszerza swój zakres i ten trend będzie się utrzymywał jeszcze bardzo długo.
Produkt cyfrowy coraz częściej funkcjonuje jako alternatywa dla produktu lub usługi tradycyjnej (np. zakup w sklepie internetowym vs w sklepie stacjonarnym), a w wielu przypadkach skutecznie wyparł swój offline`owy analogon.
Mówiąc o produktach cyfrowych, oczywiście nie można nie myśleć i pisać o doświadczeniach ich użytkowników.
Rewolucja cyfrowa to jednocześnie rewolucja w świadomości roli, funkcji, korzyści płynących z User Experience.
A UX coraz częściej jest ważną kwestią, nie tylko w przypadku stron internetowych, aplikacji mobilnych, ale także oprogramowania, gier, usług cyfrowych.
I bardzo słusznie, bowiem oznacza to, że będziemy żyli w świecie o wiele bardziej przyjaznym użytkownikowi, w którym użyteczność będzie ważnym kryterium jakości.
W którym produkt cyfrowy coraz częściej stanowi synonim produktu jako takiego, stąd też szczególnie ważne jest by był on dostosowany do potrzeb i oczekiwań jego użytkowników.
Produkt cyfrowy - co to jest?
Produkty cyfrowe to produkty oraz usługi (bardzo często świadczone w formule SaaS - Software as a Service), których cechą dystynktywną, wyróżniającą jest ich niematerialny charakter.
Produkty cyfrowe nie mają fizycznej postaci, choć czasami jeszcze są sprzedawane na fizycznych nośnikach.
Najczęściej jednak produkty cyfrowe są oferowane w formie digitalnych plików, kont, które są nabywane w internecie, na różnego rodzaju platformach (np. w sklepie internetowym, mediach społecznościowych).
Produkty cyfrowe oferują użytkownikowi właściwe dla nich użyteczności i są oparte na czytelnej relacji wymiany korzyści.
Niematerialny charakter produktów cyfrowych, inny sposób ich oferowania, dystrybuowania, użytkowania, sprzedawania, posiadania rodzi szereg problemów:
- prawnych
- logistycznych
- technologicznych
- handlowych
- biznesowych
- kulturowych
- rynkowych
- a nawet ekologicznych.
Biznes online, produkty cyfrowe mają także swoją specyfikę, która wyraża się także w zupełnie innym cyklu ich życia, oczekiwaniach nowych klientów.
Sposób ich tworzenia, wdrażania na rynek, rozwijania i optymalizowania, wzrostu, dojrzewania i przechodzenia do historii jest zupełnie inny niż produktów tradycyjnych, materialnych.
Wymaga specjalistycznej wiedzy, jakiej nie wymagało przygotowanie produktów fizycznych - cyfrowe produkty mają swoją wyrazistą specyfikę.
Digitalizacja produktów i usług ma także wpływ na cyfrową transformację biznesu o czym pisaliśmy w artykule pt. “Transformacja cyfrowa biznesu”.
Współczesny krajobraz biznesowy znacząco różni się o krajobrazu sprzed półwiecza.
Dobrym przykładem tej zmiany, jest obecność w pierwszej dziesiątce najbogatszych ludzi świata, właścicieli cyfrowych biznesów - Billa Gatesa i Jeffa Bezosa.
W nieco innym świetle, produkty cyfrowe są opisywane w artykule pt. “WTF is ‘Digital Product’?”, którego autor Jules Ehrhardt wskazuje na coraz głębsze przenikanie produktów cyfrowych do naszych codziennych aktywności.
Obecność produktów cyfrowych jest na tyle powszechna i dotyczy tak różnych urządzeń jak komputer, telefon, zegarek, telewizor, lodówka, samochód, że należy wprowadzić także pojęcie cyfrowych punktów styku.
Produkty cyfrowe coraz częściej funkcjonują nie tylko jako aplikacje z interfejsami obsługiwanymi myszką lub taktylnie, ale są oferowane jako pewien rodzaj konwersacji (np. Amazon Echo).
Efekt interakcji także ulega zmianie.
Produkt cyfrowy nie tylko dostarcza informacji, pozwala wykonywać zadania, osiągać cele, nie tylko jest narzędziem, ale coraz częściej staje się partnerem dla użytkownika.
Produkty cyfrowe - przykłady oraz najważniejsze cechy
Produkty cyfrowe to dobra niematerialne, które są sprzedawane, udostępniane w formie cyfrowej.
Jakie są produkty cyfrowe? Najczęściej dzieli się je na:
- cyfrowe media - radia, kanały telewizyjne, platformy streamingowe
- aplikacje cyfrowe - webowe, mobilne, desktopowe
- platformy edukacyjne
- platformy służące sprzedaży produktów cyfrowych
- platformy usługowe
- platformy gamingowe
- platformy społecznościowe
- artykuły cyfrowe (np. e-booki, pliki cyfrowe)
- digitalne środki wymiany (np. kryptowaluty, tokeny)
- digitalne tożsamości (np. e-dowody osobiste)
- subskrypcje cyfrowe
- digitalne narzędzia.
Wspólną cechą produktów cyfrowych, obok ich niematerialnego charakteru, jest:
- skalowalność
- uniwersalność dostępu - brak ograniczeń czasowych, przestrzennych, co jest istotą sprzedaży produktów cyfrowych, a co było i jest ograniczeniem sprzedaży produktów tradycyjnych
- bardzo korzystny stosunek kosztów do zysków
- możliwość łatwiejszej automatyzacji wielu procesów biznesowych, organizacyjnych, proceduralnych, organizacyjnych, związanych z frontendem i backendem
- elastyczność
- multikanałowość - zazwyczaj produkty cyfrowe funkcjonują w kilku kanałach dystrybucji, informacji, komunikacji.
Danny Quah, w artykule pt. “Digital Goods and the New Economy”, dodaje - tytułem uzupełnienia - kilka kolejnych cech.
W jego ujęciu produkty cyfrowe (Digital Products), dobra cyfrowe (Digital Goods) są:
- nierywalizujące (Non-Rival)
- nieskończenie rozszerzalne (Infinitely Expansible)
- dyskretne (Discrete)
- nieprzestrzenne (Aspatial)
- rekombinowane (Recombinant)
Dobra są nierywalizujące, gdy ich użycie przez jednego użytkownika nie pogarsza jego użyteczności dla żadnego innego podmiotu.
Produkt online jest nieskończenie rozszerzalny, bowiem można “wytworzyć” dowolną jego ilość szybko i bez ponoszenia dodatkowych kosztów “produkcji”.
Produkt cyfrowy jest dyskretny, bowiem zawsze funkcjonuje on w formie kopii.
Dobra cyfrowe są nieprzestrzenne, bowiem są jednocześnie wszędzie i nigdzie.
Produkty cyfrowe są rekombinowane, co oznacza, że mają kumulatywny charakter i powstają w wyniku połączenia elementów poprzedzających nowy wariant.
Wszystkie te cechy czynią je niezwykle atrakcyjnymi biznesowo oraz bardzo pożądanymi przez klientów, co wydaje się połączeniem tyleż symbiotycznym, co opulentnym.
Produkt cyfrowy pozwala w bardzo krótkim czasie, przy o wiele mniejszym koszcie inwestycji, uzyskać o wiele większy zysk.
Produkt cyfrowy potencjalnie - głównie dzięki skalowalności - daje możliwość uzyskania o wiele więcej za o wiele mniej.
Tworzenie produktów cyfrowych - konkurencyjny produkt cyfrowy
Produkty cyfrowe na przykład w wersji Freemium - szerzej o modelach biznesowych produktów cyfrowych będziemy pisać w końcowej części tego artykułu - zawsze muszą stanowić dla użytkownika wartość oraz muszą stanowić odpowiedź na jego potrzeby.
Muszą oferować pożądany rodzaj doświadczeń, wysoką użyteczność oraz odznaczać się wartością dodaną, która sprawia, że są przez długi czas niezastępowalne, bezkonkurencyjne w opinii danego użytkownika.
By takimi się stały, należy tworzyć produkty cyfrowe:
- skoncentrowane na kliencie
- spójne
- zwięzłe
- wymierne
- zgodne
- fajne
- kontekstowe / spersonalizowane.
Dobry produkt cyfrowy rozwiązuje jeden unikalny problem i robi to w sposób bardzo atrakcyjny dla jego grupy docelowej.
Na marginesie dodajmy, że aktualnie najbardziej wpływowym trendem projektowym jest projektowanie zorientowane na użytkownika - jego potrzeby, możliwości, doświadczenia.
Szerzej o tym problemie pisaliśmy w artykule pt. “Human-Centered Design kontra User-Centered Design”.
Dobry produkt cyfrowy jest spójny, co oznacza, że doświadczenia, jakie zapewnia są takie same bez względu na kanał (np. wprowadzenie produktu cyfrowego do sklepów internetowych desktopowych i mobilnych musi wiązać się z taką samą korzyścią).
Aplikacja webowa, aplikacja mobilna powinny oferować ten sam rodzaj doświadczeń, zapewniać takie same efekty, możliwości, wrażenia, satysfakcje.
Dobry produkt cyfrowy jest zwięzły, a więc sposób jego działania, sposób komunikacji, sposób rozwiązywania problemów powinien być możliwie prosty, szybki i atrakcyjny.
Dobry produkt cyfrowy jest wymierny, a więc musi być mierzalny, zarówno w sensie jego cech, jak również jego funkcji, efektów.
Dobry produkt cyfrowy jest zgodny, gdy w procesie jego projektowania, tworzenia, rozwijania korzystano z najlepszych wzorców projektowych, rekomendacji gwarantujących bardzo pozytywne User Experience oraz wysoką użyteczność.
Dobry produkt cyfrowy jest fajny, gdy poza dotrzymywaniem obietnic złożonych w Value Proposition, odznacza się także atrakcyjnością.
Jest estetyczny, sprawia wizualną przyjemność, jest kreatywny, budzi silne pozytywne emocje - na przykład rodzi silne przywiązanie.
Dobry produkt cyfrowy jest kontekstowy, jeśli pozwala dostosować sposób działania do indywidualnych potrzeb w czasie rzeczywistym oraz przewiduje przyszłe preferencje w oparciu o zestaw predyktorów - na przykład zachowań, preferencji, historii transakcji, lokalizacji.
Ponadto, do powyższej listy niektórzy autorzy dodają kolejne cechy, atrybuty, jakimi musi się cechować produkt cyfrowy.
Dobre produkty cyfrowe, a są to powszechne oczekiwania, muszą się cechować także:
- użytecznością (Usability)
- praktycznością (Utility)
- niezawodnością (Reliability)
- efektywnością (Efficiency)
- atrakcyjnością (Desirability).
Dobry produkt cyfrowy jest użyteczny, gdy jest dla użytkownika zrozumiały, łatwy do nauczenia i dostosowany do jego języka.
Dobry produkt cyfrowy jest praktyczny, gdy zaspokaja potrzeby klienta za pomocą innowacyjnego wykorzystania technologii.
Dobry produkt cyfrowy jest niezawodny, gdy wolny od krytycznych wad, gdy oferuje stabilne, bezproblemowe użytkowanie w długiej perspektywie czasowej.
Dobry produkt cyfrowy jest efektywny, gdy pozwala osiągać cele w sposób szybki, wydajny oraz uwzględniający uwarunkowania, ograniczenia typowego kontekstu użytkownika.
Dobry produkt cyfrowy jest atrakcyjny, gdy jest jednocześnie estetyczny, budzący emocje, kreatywny.
Wszystkie cechy wymienione wyżej stanowią konstelacje wzajemnie powiązanych i warunkujących się cech.
Bez praktyczności nie można mówić o prawdziwej, satysfakcjonującej użyteczności. Z kolei bez użyteczności żaden produkt nie będzie postrzegany jako atrakcyjny.
Jeżeli produkt cyfrowy nie jest atrakcyjny to nie może zapewnić doskonałych wrażeń, pożądanego User Experience.
Cykl życia produktu cyfrowego
Specyfiką produktów cyfrowych, co zdecydowanie je odróżnia od produktów znanych ze świata offline, jest ich ciągła zmiana w czasie.
Następujące po sobie wersje (np. WhatsApp Wersja 2.22.11.82), wskazują nie tylko, jaki jest stan obecny produktu cyfrowego, ale także sugerują jego przeszłość oraz zapowiadają jego przyszłość.
Produkty cyfrowe nie są po prostu produktami statycznymi, a zmiany w nich wprowadzane mają charakter stały, zazwyczaj regularny.
Ponadto, zakres, charakter oraz efekt wprowadzanych zmian nie zawsze jest bezpośrednio dla użytkownika widoczny (np. dlatego, że danej funkcjonalności nie używa on w ogóle lub używa jej zbyt rzadko, by dostrzec proces zmian).
Mówiąc metaforycznie, produkt cyfrowy jest zawsze projektem w formule “work in progress”. W procesie tworzenia produktów cyfrowych nawet nie zakłada się osiągnięcia jakiegoś ostatecznego celu, ostatecznej postaci, skończonej formy.
Produkty cyfrowe podlegają nieustannej ewolucji, bowiem muszą zachować odpowiednią wrażliwość, elastyczność, reaktywność, adaptacyjność względem zmieniających się warunków rynkowych, biznesowych, technologicznych, a częstokroć społecznych, czy kulturowych.
Nie oznacza to jednak, że nie podlegają one prawom i nie żyją w pewnym cyklu. Jak każdy produkt, także i produkty cyfrowe przechodzą przez pewne stadia.
W najbardziej standardowym ujęciu tego problemu, produkt cyfrowy:
- zaczyna swe życie wraz z pomysłem, ideą, która jest rozszerzana, uzupełniana wizją, motywacją do rozwijania produktu cyfrowego, strategią, badaniami rynku oraz użytkowników, budżetowaniem, zdefiniowaniem Value Proposition
- następnie wchodzi w etap projektowania i rozwoju, w którym tworzone są prototypy, wykonywane pierwsze badania, pierwsze MVP (Minimum Viable Product), testy użyteczności
- następnie produkt cyfrowy wchodzi w fazę wzrostu, w której konfrontuje się założenia, odkrywa niedoskonałości, wprowadza zmiany
- w kolejnej fazie dojrzałości produktu cyfrowego, mamy do czynienia z utrzymywaniem zdobytej pozycji rynkowej oraz koniecznością ciągłego rozwoju, który pozwala aktualizować, adaptować produkt do zmieniających się oczekiwań, potrzeb i tym samym chronić go przed starzeniem się
- w fazie spadkowej, produkt traci swą atrakcyjność, pozycję rynkową - nie jest w stanie sprostać nowym oczekiwaniom.
Strategiczne zarządzanie produktem cyfrowym wymaga nie tylko świadomości ewolucji, jaką będzie przechodził, ale także odpowiedniego przewidywania, badania klientów, mierzenia zmian. Na przykład za pomocą odpowiednich metryk.
Cele ewolucji produktu cyfrowego są oczywiście zróżnicowane i obejmują:
- zwiększanie świadomości marki wśród klientów
- zwiększanie ilości użytkowników, klientów, subskrybentów
- wydłużanie przywiązania do marki, produktu, lojalności (Retention)
- rozwijanie, optymalizowanie, udoskonalanie funkcjonalności
- zwiększanie użyteczności, bezpieczeństwa.
Jakie są produkty cyfrowe? Modele biznesowe produktów cyfrowych
Modele biznesowe, sposoby oferowania produktów cyfrowych są oczywiście bardzo zróżnicowane.
Uzależnione od celów biznesowych, charakteru samego produktu cyfrowego, przyzwyczajeń oraz oczekiwań klientów i użytkowników.
E-Commerce Model
Prekursorem tego modelu był oczywiście Amazon, który stał się synonimem produktu cyfrowego umożliwiającego sprzedaż oraz zakup w internecie.
Amazon jest dziś w zupełnie innym punkcie, ale pierwotnie oferował on swoje produkty, które fizycznie posiadał.
Ecosystem Model
Amazon, Alibaba, Apple to przykłady największych ekosystemów cyfrowych, które mają zasięg ponadnarodowy, globalny.
Istotą tego modelu jest mnożenie usług, produktów cyfrowych, które w mniejszym lub większym stopniu są ze sobą powiązane, co skutkuje uzależnieniem klienta od dostawcy.
Koszt opuszczenia ekosystemu, rezygnacji z usług jest tak wysoki, zniechęcający i przewyższający potencjalne zyski, że użytkownicy niezwykle rzadko się decydują na takie kroki.
Experience Model
W tym modelu, doświadczenia cyfrowe zazwyczaj stanowią przedłużenie doświadczeń klientów produktów fizycznych, ich uzupełnienie.
W wielu przypadkach stanowią kluczowy składnik, bez którego korzystanie z produktu fizycznego jest w ogóle niemożliwe.
Free-Model (Ad-Supported Model)
Darmowy model oczywiście należy traktować w sposób bardzo umowny.
Istotą tego modelu jest udostępnienie użytkownikom produktu cyfrowego bez konieczności ponoszenia kosztów subskrypcji.
Ceną jednak jest uczynienie sprzedawanym produktem samego użytkownika, którego wartość wyraża się w danych, jakie generuje, pozostawia w postaci śladu cyfrowego (Digital Footprint).
Klienci to po prostu produkty.
W drugim wariancie tego modelu, za możliwość korzystania bezpłatnie z aplikacji użytkownik musi zapoznać się z przekazem reklamowym.
Freemium Model
Ten model spopularyzowali producenci oprogramowania, którzy swoim klientom udostępniają za darmo dostęp do bardzo podstawowych funkcji aplikacji.
Bardziej zaawansowane funkcjonalności są dostępne po opłaceniu subskrypcji (cyklicznej lub jednorazowej).
Hidden Revenue Generation Model
Model generowania ukrytych przychodów polega najczęściej na uzyskiwaniu przychodu poprzez pobieranie opłat licencyjnych.
On-Demand Model
Najczęściej jest on wykorzystywany na platformach streamingowych, które oferują dostęp do treści cyfrowych (filmów, podcastów, muzyki, bibliotek). Klienci płacą za czasowo ograniczony dostęp do wybranej pozycji.
Open Source Model
Model Open Source z racji swojego niekomercyjnego charakteru bywa kwestionowany jako model biznesowy, ale jest z pewnością modelem oferowania, udostępniania, dystrybuowania produktów cyfrowych.
Większość produktów cyfrowych opartych na licencji Open Source jest użytkowana, rozwijana pro bono.
Subscription Model
Model subskrypcyjny polega na wykupieniu czasowo określonego dostępu do produktu lub usługi.
W czasie trwania dostępu klienci mogą używać produkt w pełnej wersji, która jest aktualizowana. Subskrypcja jest zazwyczaj oferowana w cyklu miesięcznym, półrocznym lub rocznym.
Czym są produkty cyfrowe? Podsumowanie artykułu.
- Produkty cyfrowe stają się coraz bardziej popularne, a transformacja cyfrowa biznesu poszerza swój zakres i nabiera na wadze.
- Produkty cyfrowe to produkty oraz usługi, których cechą wyróżniającą jest ich niematerialny charakter.
- Produkty cyfrowe są oferowane w formie digitalnych plików, kont, które są nabywane w internecie, na różnego rodzaju platformach.
- Cykl życia produktów cyfrowych - ich tworzenia, wdrażania na rynek, rozwijania i optymalizowania jest zupełnie inny niż produktów fizycznych.
- Produkt cyfrowy nie tylko dostarcza informacji, pozwala wykonywać zadania, jest narzędziem, ale coraz częściej staje się partnerem dla użytkownika.
- Produkt cyfrowy pozwala w bardzo krótkim czasie, przy o wiele mniejszym koszcie inwestycji, uzyskać o wiele większy zysk.
- Produkty cyfrowe, muszą być skoncentrowane na kliencie, spójne, zwięzłe, wymierne, zgodne, atrakcyjne, spersonalizowane.
- Dobry produkt cyfrowy rozwiązuje jeden unikalny problem i robi to w sposób bardzo atrakcyjny dla jego grupy docelowej.
- Bez praktyczności nie można mówić o prawdziwej, satysfakcjonującej użyteczności. Z kolei bez użyteczności żaden produkt nie będzie postrzegany jako atrakcyjny. Jeżeli produkt cyfrowy nie jest atrakcyjny to nie może zapewnić doskonałych wrażeń, pożądanego User Experience.
- Specyfiką produktów cyfrowych jest ich ciągła zmiana w czasie.
- W procesie tworzenia produktów cyfrowych nie zakłada się wypracowania jego ostatecznej wersji, postaci, formy. Klienci także jej nie oczekują.
