Nasz proces
Koncepcja produktu UX - na czym polega?
Koncept Produktu Cyfrowego (Product Concept) to pierwszy etap w Fazie Rozwoju Koncepcji. Poprzedza User Story, Przypadki Użycia, Przepływ Użytkowników oraz Architekturę Informacji i Wireframe.
Słownikowo słowo koncept oznacza trafny, sprytny pomysł lub projekt. I ta językowa intuicja dobrze oddaje sens tego pojęcia, jaki nadaje mu się na gruncie User Experience.
Koncept Produktu Cyfrowego często porównuje się do mapy, która określa drogę, odległość, zakres terytorium.
Na tej swoistej mapie dostrzeżemy także uwarunkowania, możliwości, ryzyka, szanse, zasoby oraz deficyty. Oraz, co jeszcze ważniejsze, sposoby pokonania odległości i osiągnięcia celów.
Pomysł na produkt cyfrowy, jest jednocześnie pomysłem na biznes oraz sposobem uzyskiwania zgodności między problemem a jego rozwiązaniem.
Przy czym, chodzi o znalezienie rozwiązań najlepszych, nie z punktu widzenia biznesowego, ale z punktu widzenia użytkownika.
Cele biznesowe powinny być dostosowane do celów użytkowników, bowiem to użytkownicy stanowią o możliwości ich osiągnięcia.
Czym jest Koncept Produktu Cyfrowego?
Zgodnie z definicją Anu Kankainen, opublikowaną w artykule pt. „UCPCD: user-centered product concept design”, Koncepcja Produktu Cyfrowego, w szczególności stworzonego w sposób skoncentrowany na użytkowniku, jest reprezentacją hipotez projektantów dotyczących doświadczeń, których przyszły użytkownik aplikacji webowej lub mobilnej potrzebuje.
Z kolei autorzy artykułu pt. “What is Product Design?” podkreślają, że konceptualizowanie produktu jest sposobem łączenia, orkiestrowania celów biznesowych z potrzebami użytkowników.
Cele projektantów UX/UI, badaczy UX zazwyczaj mają długofalowe konsekwencje.
Bywają źródłem problemów projektowych, biznesowych, budżetowych, związanych z użytecznością, konkurencyjnością produktu.
Znaczenie fazy koncepcyjnej widoczne jest choćby w spójności produktu, satysfakcji, jakiej jest źródłem.
Celem UX jest optymalizacja doświadczeń użytkowników, dzięki czemu możliwe jest tworzenie produktów przyjaznych użytkownikom w długiej perspektywie czasowej.
Jeśli spojrzymy na szczegóły, na konkret, jaki stoi za pracami prowadzonymi w ramach konceptualizacji produktu, zrozumiemy ich istotność.
Na etapie Konceptu Produktu Cyfrowego określa się między innymi:
- funkcjonalności aplikacji webowej lub aplikacji mobilnej
- jej model biznesowy
- oraz miejsce w strukturze rynku - pozycjonowanie marki, produktu.
Dotykamy tutaj kwestii związanych nie tylko z tym, jak produkt będzie wyglądał, działał, ale także, w jaki sposób będzie generował koszty i zyski.
W jaki sposób będzie konkurował z produktami zaspokajającymi podobne potrzeby oraz zaspokajającymi je w podobny sposób.
Od poprawnego zdefiniowania potrzeb i sposobów ich zaspokajania wiele zależy. Przy czym, w mniejszym stopniu chodzi o poszukiwanie innowacji funkcjonalnych, czy technologicznych.
Za to o wiele istotniejsze są doświadczenia, jakie pojawiają się w trakcie użytkowania produktu cyfrowego.
Innymi słowy, User Experience, myślenie w kategoriach użyteczności leżeć powinno u podstaw procesu projektowego i powinno znaleźć swoją reprezentację już w fazie Konceptu Produktu Cyfrowego.
Wdrażane z opóźnieniem będzie źródłem wielu problemów - od czysto projektowych (np. wpłynie na spójność), po biznesowe (np. produkt nie odniesie spodziewanego rynkowego sukcesu).
Z czysto projektowego punktu widzenia, za który odpowiedzialni są UX/UI designerzy, brak jednoznacznych, konkretnych wymogów, definicji, podstaw badawczych, celów, funkcji skutkuje pracą po omacku. Staje się budowaniem zamków na piasku.
Działaniem wysoce niepewnym, bazującym na intuicji, spekulacji i nieprzemyślanych założeniach.
Najważniejsze problemy w Koncepcie Produktu Cyfrowego
Projektowanie, koncepcja produktu cyfrowego zawsze wiąże się z koniecznością określenia, oszacowania:
- jego rynkowych przewag
- problemów, jakie rozwiązuje
- wartości, jakie jest w stanie wnieść do życia jego użytkowników
- funkcji, jakie oferuje
- celów biznesowych, jakie pozwoli osiągnąć.
Stąd też bardzo istotne jest wyczerpujące odpowiedzenie na pytanie:
- jaki problem rozwiązuje aplikacja webowa lub mobilna?
- czyj problem rozwiązuje?
- jakie cele, dzięki niej mają być osiągnięte?
- dlaczego użytkownicy będą chcieli korzystać z produktu?
Koncept Produktu Cyfrowego służy także do zachowania właściwej kolejności. Rozwiązania powinny być dopasowane do problemów, nigdy na odwrót.
A wcale nie tak rzadko aplikacje webowe, mobilne są tworzone w odwróconej logice.
Najpierw powstają funkcjonalności, następnie szuka się potrzeb, dla których mogą być trafną odpowiedzią.
Startupy - rzecz jasna nie wszystkie - częstokroć są tworzone właśnie w taki sposób. Ich krótki rynkowy żywot, nie powinien nikogo więc dziwić.
Ogromną zaletą Konceptu Produktu Cyfrowego jest także uwzględnienie w jego ramach granic.
Koncept przede wszystkim zapoznaje wszystkich interesariuszy z produktem:
- jaki chcemy zbudować
- jakiego nie chcemy zbudować.
Określenie tych dwóch kwestii pozwala wyraziście, konkretnie wskazać zakres, oczekiwania, wyobrażenia, wzorce. Dzięki temu prace projektowe, badawcze są o wiele prostsze, racjonalniejsze.
Dlaczego User Experience jest istotne w Koncepcie Produktu Cyfrowego?
Projektowanie zorientowane na użytkownika (User Centered Design), zgodnie z definicją zaproponowaną przez Interaction Design Foundation, jest iteracyjnym procesem, w którym projektanci koncentrują się na użytkownikach i ich potrzebach na każdym etapie procesu projektowania.
Celem jest stworzenie produktów wysoce użytecznych i dostępnych.
Zwrócenie uwagi na doświadczenia, jakie wywołuje interakcja użytkownika z produktem cyfrowym stanowić powinno podstawę Konceptu Produktu.
To one bowiem są najważniejszym, lub jednym z najważniejszych czynników, sukcesu rynkowego.
User Experience dostarcza metod, technik, narzędzi badawczych, z pomocą których możliwe jest trafne, rzetelne zdiagnozowanie potrzeb oraz dostosowanie do nich najbardziej adekwatnych rozwiązań.
Warto przy tym pamiętać, że działania z zakresu UX dotyczą nie tylko diagnozowania problemów (funkcja diagnostyczna), ale także dostarczają wzorców dobrych praktyk projektowych (funkcja optymalizacyjna).
Dzięki tej wiedzy, praktyce człowiek, użytkownik staje się centralnym punktem w myśleniu o produkcie.
Uwzględnianie UX już w pracach koncepcyjnych jest nie tyle opcjonalne, co konieczne, by nie powiedzieć niezbędne.
Uwzględnienie User Experience pozwala nie zatracić perspektywy, oczekiwań, odczuć, emocji użytkownika w trakcie planowania funkcji, myślenia o użyteczności, wartości.
Warto jednak wyraźnie zaznaczyć, że Koncepty Produktu Cyfrowego nie są jego makietami.
Najczęściej są zbiorem pomysłów, metafor, które pozwalają zrozumieć działanie przyszłej aplikacji mobilnej lub webowej.
Koncept Produktu jest najczęściej dokumentem tekstowym lub po prostu diagramem.
Warto także podkreślić jeszcze inną prawidłowość, która ma znaczenie z punktu widzenia User Experience.
Spójność aplikacji mobilnej, webowej jest cechą niezwykle pożądaną przez użytkowników. Aplikacje, które tworzone były na bazie konceptu, w którym uwzględniono wymogi UX są produktami o wiele bardziej spójnymi oraz łatwiejszymi do rozwoju w przyszłości.
Na wczesnym etapie prac nad produktem należy także mieć na uwadze jego użyteczność (Usability).
Zgodnie z definicją Jakoba Nielsena, jednego z założycieli Nielsen Norman Group, użyteczność wyraża się w pięciu podstawowych wymiarach.
Na użyteczność składa się:
- Łatwość z jaką uczymy się obsługi produktu (Learnability)
- Wydajność określającą subiektywne poczucie szybkości, z jaką zadania są wykonywane (Efficiency)
- Zapamiętywalność sposobu działania produktu (Memorability)
- Ilość błędów, jakie popełniamy oraz przed którymi produkt nas chroni (Errors)
- Satysfakcja, określająca subiektywne poczucie zadowolenia z korzystania z produktu (Satisfaction).
Ważnym z punktu widzenia Konceptu rozróżnieniem, sposobem myślenia o produkcie, które także wprowadził Jakob Nielsen, jest zwrócenie uwagi na jego:
- Funkcjonalność (Utility)
- Użyteczność (Usability)
- Przydatność (Useful).
Produkt funkcjonalny to produkt oferujący wszystkie funkcje, których oczekuje i potrzebuje jego użytkownik.
Produkt będzie użyteczny, jeśli korzystanie z tych funkcji będzie proste, szybkie i bezproblemowe.
Produkt postrzegany będzie jako przydatny tylko wtedy, jeśli będzie uznawany za funkcjonalny i użyteczny.