User Testing, w szczególności User Testing aplikacji mobilnych, nabiera na znaczeniu wraz z lawinowym przyrostem aplikacji mobilnych. Łącznie na system Android i iOS dostępnych jest aktualnie ponad pięć milionów aplikacji.
Rynek aplikacji mobilnych rośnie, a samo tworzenie aplikacji mobilnych, wykonywanie testów interfejsu użytkownika, testy aplikacji mobilnych wpisuje się w coraz szersze potrzeby użytkowników urządzeń mobilnych.
Właściwie trudno dziś wskazać istotną potrzebę człowieka, której aplikacja mobilna nie starałaby się - z lepszym, bądź gorszym skutkiem - zaspokoić.
Siłą rzeczy aplikacje mobilne muszą być coraz bardziej doskonałe pod względem technologicznym, funkcjonalnym. Muszą być jednocześnie użyteczne i dopracowane pod kątem wrażeń użytkownika, jakie oferują. Inaczej skazują się na absolutny brak zainteresowania użytkowników.
A to z kolei wymusza na twórcach aplikacji mobilnych konieczność wpisania się w bardzo złożoną strukturę potrzeb użytkowników mobilnych.
Drogą do poznania jej i zrozumienia są oczywiście badania UX. W przypadku aplikacji mobilnych są to między innymi badania użyteczności, testy użyteczności (User Testing, Usability Testing).
Od razu także zasygnalizować należy, że przeprowadzanie testów, testowanie użyteczności z perspektywy użytkownika jest determinowane także wzrostem samej ilości urządzeń mobilnych.
Na rynku globalnym konkuruje ze sobą kilka tysięcy producentów, w których ofertach znajdują się urządzenia mobilne o bardzo różnych parametrach.
Wielkość przekątnej, rozdzielczość, taktylność, system operacyjny, by wymienić tylko najbardziej oczywiste kwestie, ma ogromny wpływ na to, jak aplikacja mobilna będzie działać na danym urządzeniu. I tym samym, jakie Mobile User Experience będzie oferować.
Ilość producentów, modeli, typów, technologii stanowi dla twórców aplikacji mobilnych naprawdę ogromne wyzwanie.
Podobnie jak wyzwaniem, z którym należy się zmierzyć, są oczekiwania platform, o których także należy pamiętać, bowiem w tej układance stanowią znaczący element. O tym problemie pisaliśmy w osobnym artykule pt. “Tworzenie aplikacji mobilnych na Android i iOS”.
O sukcesie aplikacji mobilnej decyduje szereg kwestii, od technologicznych, przez funkcjonalne, aż po związane z User Experience, jakie aplikacja mobilna zapewnia i oferuje swoim użytkownikom.
Zgodnie z wynikami badania przeprowadzonego przez eMarketer podatność aplikacji na deinstalację jest bardzo wysoka i właściwie każdorazowe użycie aplikacji wiąże się z ryzykiem jej usunięcia, jeśli nie spełnia ona pokładanych w niej oczekiwań.
W przypadku splotu tak wielu zmiennych rozstrzyganie o tym, czego potrzebują użytkownicy, z jakimi mogą zmagać się problemami bez badań UX, konkretnie bez User Testingu aplikacji mobilnych jest przykładem klasycznego wróżenia z fusów.
Czym zatem jest User Testing aplikacji mobilnych? Jakie dylematy wiążą się z tą metodą badawczą? Jakie są najpopularniejsze testy w ramach Mobile User Testingu?
Oto najważniejsze pytania, problemy, tematy, jakimi zajmiemy się w niniejszym artykule.
Serdecznie zapraszamy do lektury!
Czym jest User Testing aplikacji
Zacznijmy od koniecznego wyjaśnienia, definicji samego User Testingu.
User Testing jest jedną z metod badawczych, wykorzystywanych w ramach badań User Experience i polega na obserwowaniu interakcji użytkowników aplikacji webowych lub mobilnych z wybranym fragmentem systemu (np. daną funkcjonalnością).
W praktyce User Testing polega na wykonywaniu określonych w scenariuszu badania zadań testowych, które odbywają się najczęściej w realistycznych warunkach.
Zgodnie z opisem badań użyteczności, zaprezentowanym na blogu firmy badawczej Nielsen Norman Group, konkretnie w artykule pt. “Usability Testing 101”, podczas sesji testowania użyteczności facylitator (zwany także moderatorem) prosi respondenta o wykonanie zadań. Facylitator obserwuje zachowanie uczestnika, sposób w jaki wchodzi on w interakcję z interfejsem.
Głównym celem User Testingu jest identyfikacja problemów występujących w tworzonym produkcie lub usłudze cyfrowej, odkrywanie możliwości ich poprawy oraz przede wszystkim poznanie zachowań oraz preferencji użytkownika końcowego.
Ponadto, celem User Testingu jest zdiagnozowanie, czy aplikacja webowa lub mobilna jest gotowa do zaoferowania użytkowników, czy nie zawiera błędów związanych z użytecznością.
User Testing pozwala przede wszystkim znajdować błędy o różnym stopniu krytyczności, eliminować problemy z użytecznością, jak również racjonalizować proces decyzyjny w kwestii optymalizacji i rozwoju aplikacji.
Konkretne zadania, realni użytkownicy, reprezentujący daną Personę lub segment użytkowników, realistyczne środowisko, kontekst wykonywania zadań pozwalają uzyskać dużą trafność wyników badań, rzetelność oraz użyteczność.
Biorąc pod uwagę szaloną konkurencję, jaka panuje na rynku aplikacji mobilnych, testowanie użytkowników jest koniecznością, której nie można lekceważyć, jeśli nie chce się skazać swojego produktu na porażkę.
A bez badań User Experience jest ona więcej niż pewna.
Jaki rodzaj testów wykonuje się dla aplikacji mobilnej?
User Testing aplikacji mobilnych jest wariantem User Testingu i jest skupiony na badaniu interfejsów aplikacji mobilnych z pomocą użytkowników aplikacji mobilnych.
Przy okazji warto zaznaczyć, że celem badań UX (o czym bardzo słusznie przypominają badacze z NN Group w wyżej cytowanym artykule), w szczególności testów użyteczności, czy testów z użytkownikami nie są użytkownicy, tylko interfejsy.
Jak pisze Kate Moran, badaczka z NN Group, termin User Testing, testowanie z użytkownikami brzmi tak, jakby badacze testowali respondenta.
I jak słusznie zauważa Moran, w badaniach User Testingowych nigdy nie testujemy użytkownika, tylko interfejs. User Testing ma oznaczać testowanie z użytkownikami.
Uściślenie sensu tego terminu jest istotne, bowiem konkretyzuje przedmiot badań (prowadzenia testów), a jest nim zawsze interfejs aplikacji mobilnej lub webowej, który dzięki badaniom, roli informacji zwrotnych ma być udoskonalany.
Trzeba jasno powiedzieć, że problemem nigdy nie są użytkownicy, tylko interfejs. To do niego sprowadza się sytuacja badawcza, to on ma pasować do użytkowników, nigdy na odwrót.
W przypadku aplikacji mobilnych przedmiot badania jest trochę bardziej złożony, bowiem aplikacje mobilne są instalowane na różnych urządzeniach.
Ponadto, aplikacje mobilne są “pisane” na różne systemy operacyjne, są używane w o wiele bardziej zróżnicowanych kontekstach, jak również są obsługiwane w bardziej złożony sposób.
Repertuar gestów jest szerszy niż klasyczna obsługa za pomocą myszki, która obejmuje poruszanie nią, klikanie oraz scrollowanie.
Użyteczność, pozytywne Mobile User Experience jest także w o wiele większym stopniu uzależnione od takich zmiennych technologicznych, jak choćby:
- jakość, szybkość, stabilność połączenia z siecią internet
- szybkość procesora, wielkością pamięci RAM
- dostępność sieci Wi-Fi, 3G, 4G
- trwałość, pojemność baterii
- parametry wyświetlacza (rozmiar, rozdzielczość, jasność, technologie, typ matrycy, proporcje ekranu)
- jakość technologii taktylnej
- jakość technologii i rozwiązań specyficznych dla urządzeń mobilnych, smartfonów (np. aparatów fotograficznych, GPS)
- jakość samego urządzenia.
Lista czynników determinujących sukces, bądź porażkę aplikacji mobilnej na rynku jest o wiele dłuższa, pozytywne wyróżnienie się na tle konkurencji jest kwestią orkiestrowania tych wymogów, oczekiwań, determinant.
Jest także kwestią, jak aplikacja mobilna działa na danym urządzeniu, na konkretnym systemie operacyjnym lub mówiąc w sposób bardziej ogólny, w jaki sposób współdziała z hardwarem i softwarem danego urządzenia.
Na przykład jak szybko się uruchamia, ile pamięci zajmuje, jak bardzo obciąża pamięć RAM, ile zużywa energii. Jaki poziom bezpieczeństwa, stabilności, wydajności, szybkości działania oferuje.
W jaki sposób działa w różnych warunkach otoczenia (np. w warunkach dużego i niewielkiego nasłonecznienia, wysokich i niskich temperatur, niskiej i wysokiej wilgotności)
Dla projektantów UX/UI, badaczy UX, moderatorów wykonujących Mobile User Testing powyższe kwestie są niezwykle istotne.
Stanowią swoiste wielowymiarowe, do pewnego stopnia współzależne wyzwania, które domagają się pozytywnego rozwiązania.
Choć badanie aplikacji mobilnych nie należy do zupełnie prostych, to jednak niesie wiele pożytków, które zdecydowanie przewyższają trud, jaki należy włożyć w ich przeprowadzenie.
User Testing aplikacji mobilnych jest bardzo pomocny w odkrywaniu:
- nieznanych wzorców zachowań
- potrzeb oraz oczekiwań
- diagnozowaniu łatwości / trudności obsługi danej funkcjonalności
- diagnozowaniu łatwości / trudności procesów, scenariuszy użycia.
Mobile User Testing - najważniejsze wyzwania
Jak wynika ze statystyk serwisu Statista.com, które opublikowano w artykule pt. “Number of smartphones sold to end users worldwide from 2007 to 2021”, w 2021 roku sprzedano w skali globalnej ponad półtorej miliarda urządzeń mobilnych.
Z punktu widzenia badania użyteczności aplikacji mobilnych oznacza to konieczność dostosowania aplikacji do co najmniej większości popularnych marek, modeli.
Istnieje bowiem bardzo silne oczekiwanie płynące z rynku - aplikacje mobilne powinny być uniwersalne, powinny bez problemu, płynnie działać, jeśli nie na wszystkich urządzeniach, modelach, systemach operacyjnych, to co najmniej na na większości z nich.
Każda aplikacja mobilna, o ile chce odnieść sukces (większy niż regionalny), musi być kompatybilna z większością dostępnych na całym świecie urządzeń mobilnych.
A to oznacza konieczność zaprojektowania testów pozwalających na sprawdzenie, czy ten ideał jest osiągalny i w jakim stopniu jest osiągalny.
Sprawę w niemałym stopniu komplikują także systemy operacyjne, które - nawet jeśli uwzględnimy tylko trzy najważniejsze platformy iOS, Android, Windows - przecież są stale rozwijane, aktualizowane.
Zgodność aplikacji mobilnej z każdym wydaniem systemu operacyjnego jest poważnym - w sensie technologicznym, kosztowym, badawczym - wyzwaniem.
Kolejnym wyzwaniem badawczym jest różnorodność rozmiarów oraz proporcji ekranów. Rozmiary, proporcje mają niebagatelny wpływ na Mobile User Experience.
Rozmiar ekranu wpływa na sposób wyświetlania aplikacji, na to w jaki sposób się ona prezentuje na różnych urządzeniach. I koniec końców, w jaki sposób działa.
Wymóg opracowywania aplikacji mobilnej na każdą nową specyfikacją ekranu, która pojawia się na rynku wydaje się być dość zrozumiały.
W praktyce oznacza to konieczność dostosowania przycisków, nawigacji, poszczególnych ekranów do zróżnicowanych wielkości i proporcji, przy jednoczesnym zachowaniu ich spójności na wszystkich urządzeniach.
Rodzaj aplikacji mobilnej także stanowi zmienną, która stanowi wyzwanie projektowo-badawcze.
Aplikacje mobilne są oferowane w trzech głównych typach, jako:
- aplikacje natywne (Native Apps) - tworzone dla jednego konkretnego systemu operacyjnego, co oznacza przykładowo, że aplikacja natywna stworzona na system Android nie będzie działać na pozostałych systemach operacyjnych
- aplikacje webowe (Web Apps) - które są pomyślane jako responsywne wersje witryn internetowych, co oznacza, że mogą one działać na dowolnym urządzeniu mobilnym lub systemie operacyjnym
- aplikacje hybrydowe (Hybrid Apps) - które stanowią połączenie cech dwóch powyższych.
Jak łatwo się domyślić, każdy z typów aplikacji ma swoje ewidentne zalety i posiada szereg ograniczeń.
Wybór konkretnego rozwiązania jest oczywiście uwarunkowany szeregiem czynników, niemniej jednak bez względu na typ, konieczne jest testowanie aplikacji pod kątem możliwości oraz ograniczeń narzucanych przez niego.
Biorąc pod uwagę już tylko tych kilka kwestii staje się jasne, że testowanie aplikacji mobilnych jest niezbędne, o ile chcemy zapewnić użytkownikom bezproblemowe doświadczenia.
Istnieje bowiem duże, bardzo realne ryzyko, że aplikacja mobilna na jednych urządzeniach będzie działać wyjątkowo dobrze, a na innych sposób jej działania, oferowane doświadczenia będą w niewielkim stopniu zadowalające.
Jak testować użyteczność w aplikacji mobilnej?
Zacznijmy od niezbędnej uwagi.
User Testing aplikacji mobilnych, jako metoda badawcza, jest oczywiście podobny do testowania doświadczeń użytkowników na stronach internetowych.
Niemniej jednak Mobile User Testing jest samodzielną metodą, która stale jest rozwijana.
Specyfika urządzeń mobilnych, aplikacji mobilnych wymusza dostosowanie także metod badawczych.
Badając interfejsy aplikacji mobilnych, tworząc testy zadaniowe, prowadząc wywiady pogłębione należy pamiętać o tejże specyfice.
Przede wszystkim należy pamiętać, że użyteczność, doświadczenia:
- należy badać osobno na każdym systemie operacyjnym, przekątnej, rozdzielczości
- powinny być badane za pomocą prostych, szybkich do wykonania zadań
- powinny być badane w całym cyklu rozwoju aplikacji mobilnej (przed rozwojem - na prototypach, szkieletach, przed wydaniem - na MVP, po wydaniu - na gotowym produkcie, z którego korzystają już użytkownicy).
Przypomnijmy, że użyteczność produktu cyfrowego wyraża się w łatwości / trudności obsługi, użytkowania, łatwości / trudności osiągania celów, łatwości / trudności rozumienia sposobu działania oraz nauki sposobu działania, osiągania celów, skuteczności zaspokajania potrzeb.
Mobile User Experience to z kolei sposób postrzegania aplikacji mobilnej przez użytkowników. Badanie doświadczeń użytkowników aplikacji mobilnych obejmuje pomiar ich emocji, ocen, reakcji, zachowań, preferencji.
Testy użyteczności aplikacji mobilnych pozwalają nabrać pewności w kwestii wartości satysfakcji klientów i użytkowników, która oczywiście bezpośrednio wpływa na poziom sprzedaży, przychody, zyski organizacji.
Jak przetestować aplikację z udziałem użytkowników?
Każde badanie User Experience, jakościowe, bądź ilościowe, moderowane, bądź niemoderowane musi mieć konkretnie zdefiniowany cel. User Testing aplikacji mobilnych również.
Projektując cele User Testingu, zadania, o jakich wykonanie będziemy prosić respondentów, warto pamiętać o najważniejszych atrybutach użyteczności, mianowicie o łatwości uczenia się, wydajności, zapamiętywalności, bezbłędności oraz satysfakcji.
Łatwość, z jaką można nauczyć się obsługi aplikacji mobilnej jest kluczowa, bowiem bardzo silnie wpływa na pierwsze wrażenie. O efekcie pierwszego wrażenia pisaliśmy w artykule pt. “Projektowanie dobrego pierwszego wrażenia”.
Warto o nim pamiętać, bowiem w ułamkach sekundy, już po pierwszych interakcjach z interfejsem aplikacji większość użytkowników nabiera bardzo trwałych, silnych przekonań.
W szczególności w kwestii tego, czy aplikacja mobilna im się podoba, czy jest zgodna z branżowym wzorcem, godna zaufania, zgodna z oczekiwaniami, wzbudzająca zaufanie, prosta w obsłudze, zrozumiała.
Łatwość, z jaką można nauczyć się obsługi aplikacji, to po prostu szybkość, z jaką jesteśmy w stanie poznać, zapamiętać oraz opanować działanie dostępnych funkcjonalności.
Wydajność również szybkość, tym razem wykonywania zadań, osiągania celów, gdy użytkownik nauczył się już korzystać z aplikacji.
Zapamiętywalność odnosi się do łatwości, z jaką użytkownik jest w stanie używać funkcjonalności po dłuższym czasie nieużywania aplikacji.
Ilość błędów, jakie użytkownik popełnia w aplikacji jest powiązana z przejrzystością interfejsu. Celem User Testingu aplikacji mobilnych może być między innymi poznanie tych elementów, które są błędogenne, które sprzyjają niepewności, dezorientacji użytkownika.
Satysfakcja, przyjemność płynąca z korzystania z aplikacji, jej funkcjonalna, estetyczna atrakcyjność jest źródłem zadowolenia, przywiązania, motywacji oraz lojalności. Stąd też należy w badaniach użyteczności aplikacji mobilnych mieć na uwadze także ten aspekt.
Poznanie reakcji prawdziwych użytkowników w zadaniach testowych pozwala trafniej określić użyteczność aplikacji.
Celem User Testingu aplikacji mobilnych może być, jak pisaliśmy powyżej, zbadanie jednego z pięciu wymiarów użyteczności.
Warto doprecyzować cel badań, bowiem zgodnie z zasadą, że jasne cele prowadzą do jasnych, łatwo mierzalnych wyników, będziemy pewni, że zbadaliśmy, to co zbadać chcieliśmy.
Jasno określone cele wpływają także na sprawność, płynność, efektywność przeprowadzenia badań, ich wiarygodność, rzetelność oraz przekładają się na zaufanie, jakie budzą wyniki.
Równie konkretne, jasne, proste, zrozumiałe, realistyczne, wykonalne, jednoznaczne powinno być zadanie, o jakiego wykonanie prosić będziemy użytkowników.
Zadanie powinno być tak sformułowane, by nie zawierało podpowiedzi, sugestii, aluzji.
Jednym słowem powinno być sformułowane językiem, który nie sugeruje sposobu jego wykonania, jego celu, problemów, jakie stara się zdiagnozować. Zadanie testowe nie powinno przede wszystkim sugerować, że problem istnieje.
Zadanie testowe w User Testingu aplikacji mobilnych powinno wynikać z faktycznych celów użytkowników, a więc takich, które są dla nich istotne, które sami będą chcieli osiągnąć.
Powinno także dotyczyć istotnych elementów aplikacji, na przykład kluczowych funkcjonalności, nawigacji, elementów o krytycznym znaczeniu dla użytkownika, właścicieli biznesu (np. wymagane pola formularzy kart kredytowych).
W sensie formalnym, zadanie powinno być sformułowane możliwie krótko. Powinno także zawierać wskazanie wykonania konkretnej interakcji w jaką użytkownik ma wejść z systemem (np. wprowadź dane do swojego profilu).
Jedną z najważniejszych cech, atrybutów aplikacji mobilnych jest używanie ich w bardzo różnych kontekstach. Od prywatnych, po zawodowe, od domowych, po publiczne.
Stąd też rekomendowane jest wykonywanie User Testingu aplikacji mobilnych w możliwie najbardziej typowych kontekstach, w jakich aplikacja jest / będzie używana przez użytkowników.
Jeśli w marketingu cyfrowym od dłuższego czasu content is king, to w badaniu, testowaniu aplikacji mobilnych królem zdecydowanie jest kontekst.
Wprawdzie testy wykonywane w laboratorium pozwalają lepiej kontrolować i obserwować wybrane zmienne, ale sytuacja wykonywania zadań w takich okolicznościach jest daleka od naturalności.
Warto pamiętać, że aplikacje mobilne są używane w dynamicznie zmieniających się okolicznościach. Interakcja z nimi jest oparta na mikrozadaniach i nieciągłości.
Interakcje są motywowane, wywoływane w bardzo zróżnicowany sposób - wewnętrznie jako wyraz potrzeby oraz zewnętrznie (np. poprzez alerty, powiadomienia, przypomnienia) jako wyraz reakcji na bodziec.
Wykonując User Testing aplikacji mobilnych warto pamiętać o uwadze sformułowanej przez Olivera Lindberga w artykule pt. “Conduct Usability and User Testing for Mobile Apps Like a Pro”, który wprost pisze, że kluczem do testowania użyteczności aplikacji mobilnych jest próba jak najwierniejszego odtworzenia naturalnego środowiska mobilnego.
User Testing aplikacji mobilnych. Podsumowanie
- Wraz z ogromnym przyrostem aplikacji mobilnych, User Testing aplikacji mobilnych staje się koniecznością.
- Konieczność testowania aplikacji mobilnych jest determinowana także wzrostem samej ilości urządzeń mobilnych.
- User Testing jest jedną z metod badawczych UX i polega na obserwowaniu interakcji użytkowników aplikacji z wybranym fragmentem interfejsu.
- User Testing polega na wykonywaniu określonych w scenariuszu badania zadań testowych, które odbywają się najczęściej w realistycznych warunkach.
- Głównym celem User Testingu jest identyfikacja problemów występujących w tworzonym produkcie lub usłudze cyfrowej.
- User Testing służy także do poznawania zachowań oraz preferencji użytkownika końcowego.
- User Testing pozwala przede wszystkim znajdować błędy o różnym stopniu krytyczności, eliminować problemy z użytecznością, jak również racjonalizować proces decyzyjny w kwestii optymalizacji i rozwoju aplikacji.
- Lista czynników determinujących sukces, bądź porażkę aplikacji mobilnej na rynku jest bardzo długa.
- Aplikacje mobilne powinny bez problemu, płynnie działać, jeśli nie na wszystkich urządzeniach, modelach, systemach operacyjnych, to co najmniej na na większości z nich.
- Testowanie aplikacji mobilnych jest niezbędne, o ile chcemy zapewnić użytkownikom bezproblemowe doświadczenia.
- Istnieje realne ryzyko, że aplikacja mobilna na jednych urządzeniach będzie działać wyjątkowo dobrze, a na innych oferowane doświadczenia będą w niewielkim stopniu zadowalające.
- Specyfika urządzeń mobilnych, aplikacji mobilnych wymusza dostosowanie do nich metod badawczych.
- Badając interfejsy aplikacji mobilnych, tworząc testy zadaniowe, prowadząc wywiady pogłębione należy pamiętać o tejże specyfice.
- Użyteczność produktu cyfrowego wyraża się w łatwości / trudności obsługi, użytkowania, łatwości / trudności osiągania celów, łatwości / trudności rozumienia sposobu działania oraz nauki sposobu działania, osiągania celów, skuteczności zaspokajania potrzeb.
- Projektując cele User Testingu warto pamiętać o najważniejszych atrybutach użyteczności.
- Jasno określone cele testów z użytkownikami wpływają na sprawność, płynność, efektywność przeprowadzenia badań, ich wiarygodność, rzetelność oraz przekładają się na zaufanie, jakie budzą wyniki.
- Rekomendowane jest wykonywanie User Testingu aplikacji mobilnych w możliwie najbardziej typowych kontekstach, w jakich aplikacja jest / będzie używana przez użytkowników.
- Kluczem do testowania użyteczności aplikacji mobilnych jest próba jak najwierniejszego odtworzenia naturalnego środowiska mobilnego.
