Strona główna > Journal > Ścieżka > Badania UX > Pytania badawcze UX
Journal

Pytania badawcze UX

Oceń artykuł:

Współczesna nauka bazuje na problemach badawczych, pytaniach badawczych, hipotezach badawczych, eksperymentach, replikacji badań, meta analizach.

Metody badawcze, badania UX, badania użyteczności (badania jakościowe, metody ilościowe) są oparte na pytaniach badawczych.

Przeprowadzić badania UX to przede wszystkim postawić dobre pytania badawcze.

Trafne problemy oraz pytania badawcze stanowią punkt wyjścia i stanowią o horyzoncie naszej wiedzy o świecie i zjawiskach.

Problemy oraz pytania badawcze organizują wiedzę i wyznaczają na długie lata trendy badawcze (także w ramach badań User Experience), powołują do życia całe szkoły badawcze, czy bardziej szczegółowe podejścia.

Są po prostu niezbędne.

Nie inaczej rzecz się ma na gruncie badań UX - tych akademickich prowadzonych w ramach szerszej dziedziny wiedzy HCI - Human Computer Interaction - oraz tych zorientowanych bardziej biznesowo, pragmatycznie.

W niniejszym artykule będziemy się przyglądać “zapleczu naukowemu”, temu w jaki sposób tworzy się wiedzę, w jaki sposób rodzą się badania, jaką rolę w procesie badania, definiowania, odkrywania, rozumienia pełnią pytania badawcze.

Wskażemy dobre praktyki w kwestii formułowania pytań badawczych. Pokażemy także różnice między problemami badawczymi a pytaniami badawczymi oraz między pytaniami badawczymi a hipotezami badawczymi.

Na koniec zaprezentujemy przykłady pytań badawczych. W szczególności skoncentrujemy się na pytaniach badawczych, jakie są stawiane w kontekście User Experience.

Jeśli jesteście zainteresowani badaniami jakościowymi, badaniami ilościowymi, audytami UX, badaniami użyteczności, benchmarkingiem, testami A/B, czy innymi rodzajami badań UX (np. śledzenie ruchu gałek ocznych) to z pewnością musicie także poznać problematykę pytań badawczych.

Dziś, wszystko, co chcieliście wiedzieć o pytaniach badawczych, ale baliście się zapytać, znajdziecie w poniższych artykule.

Zapraszamy do lektury!

Chcesz wykonać Badania UX?

Co to są pytania badawcze?

Pytanie badawcze to pytanie, wokół którego skoncentrowane są badania, które je organizuje, strukturuje, ukierunkowuje. Na które wpływ ma nie tylko problem badawczy, ale także dobór metody badawczej.

Czy wiesz, że...

Pytania badawcze to podstawa i jako taka stanowią punkt wyjścia i punkt dojścia, bowiem każde badanie z jednej strony odkrywa coś, ujawnia, pozwala lepiej zrozumieć.

Jednocześnie wskazuje sferę “niewiedzy”, kolejne problemy badawcze i inspiruje do stawiania nowych pytań badawczych, hipotez badawczych.

Cyrkularność tego procesu jest istotą nauki, stanowi siłę napędową rozwoju świata wiedzy.

John W. Creswell w książce pt. “Projektowanie badań naukowych. Metody jakościowe, ilościowe i mieszane” wychodzi od rozróżnienia pytań badawczych w badaniach jakościowych, ilościowych oraz mieszanych, bowiem istnieją między nimi różnice.

W metodach jakościowych:

  • stawia się pytania badawcze, ale nie tworzy się przypuszczeń (badanie jest przeprowadzane bez oczekiwań), hipotez (nie tworzy się przewidywań, uwzględniających zmienne i badania statystyczne)
  • pytania stawia się w sposób jak najbardziej ogólny
  • pytania badawcze są stawiane w dwóch formach - w formie pytania głównego oraz pytań dodatkowych
  • dąży się do poznania jak największej ilości czynników, które mogą mieć wpływ, które mogą warunkować dane zjawisko.

Celem stawiania pytań badawczych (także w procesie projektowym) w badaniach jakościowych jest „odkrycie”, „wyjaśnienie” lub „zbadanie”. Także w czasie testów użyteczności (np. aplikacji mobilnych dla grupy docelowej).

Catherine Marshall, Gretchnen B. Rossman w książce pt. “Designing qualitative research” wyróżniły, podzieliły pytania badawcze w badaniach jakościowych na pytania:

  • kontekstowe, które mają na celu opisanie natury tego, co już istnieje
  • opisowe, które próbują opisać zjawisko
  • emancypacyjne, które mają na celu wytworzenie wiedzy, która pozwoli na zaangażowanie się w działania społeczne, zwłaszcza na rzecz osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji
  • oceniające, które oceniają skuteczność istniejących metod lub paradygmatów
  • wyjaśniające, które mają na celu wyjaśnienie zjawiska lub zbadanie przyczyn i związków między tym, co istnieje.
  • eksploracyjne, które dotyczą mało znanych obszarów danego tematu (np. różne punkty widzenia, jakie reprezentują różne grupy docelowe)
  • generatywne, które mają na celu dostarczenie nowych pomysłów na rozwój teorii i działań
  • ideologiczne, które są wykorzystywane w badaniach, których celem jest rozwijanie określonych ideologii stanowiska.

W badaniach ilościowych:

  • stawia się bardzo szczegółowe pytania badawcze (bez względu na to kogo chcemy przebadać)
  • pytania badawcze są o wiele bardziej konkretne
  • wysuwane są hipotezy na podstawie niewielkiej ilości zmiennych
  • oczekiwania względem badań są czymś powszechnym
  • hipotezy ilościowe służą do uchwycenia związku zachodzącego między zmiennymi.

Ważną cechą pytań w badaniach ilościowych jest ich precyzja.

Czy wiesz, że...

Pytania ilościowe nie są pytaniami, na które można udzielić odpowiedzi twierdzącej (“Tak”) lub przeczącej (“Nie”), stąd nie można w nich używać słów takich jak "jest", "są", "robią" czy "robi".

Jak zauważa Imed Bouchrika w artykule pt. “How to Write a Research Question: Types, Steps, and Examples”, pytania badań ilościowych można podzielić na trzy typy: opisowe, porównawcze i relacyjne.

Opisowe pytania badawcze zazwyczaj zaczynają się zaimkiem pytającym “co” i mają na celu odpowiedzi udzielanych względem jednej zmiennej.

Porównawcze pytania badawcze mają na celu odkrycie różnic między grupami, w których występuje dana zmienna.

Relacyjne pytania badawcze mają na celu zbadanie i zdefiniowanie trendów i interakcji między dwiema lub większą liczbą zmiennych.

W badaniach mieszanych:

  • należy używać szczegółowych pytań badawczych, które są właściwe dla metodologii badań mieszanych
  • wykorzystywane są pytania badawcze zarówno ilościowe, jak również badania jakościowe.

Tytułem uzupełnienia należy także przywołać uwagi Uwe Flicka, które sformułował w książce pt. “Projektowanie badania jakościowego”. Zdaniem tego autora sukces, powodzenie badań jest zależne od jakości pytania badawczego, które powinno być jasne i dobitne.

O sposobach formułowania pytań badawczych oraz normach, jakie powinno ono spełniać będziemy pisać za chwilę.

Czy wiesz, że...

Jakość pytania badawczego przesądza o tym, jakie dane będą zbierane, jakie aspekty problemy będą poddawane analizie, interpretacji.

Dobre pytanie badawcze zdaniem tego autora, wyznacza zakres danych niezbędnych, których absolutnie nie można pominąć w procesie badawczym.

Pytania badawcze - jak formułować?

Jak formułować pytania badawcze, jak zadawać pytania badawcze (np. w czasie przeprowadzenia wywiadów z użytkownikami) - oto jeden z najważniejszych problemów, jakie podejmowane są na gruncie rozważań o warsztacie badacza.

Odpowiednio sformułowane pytanie przede wszystkim pozwala jasno określić, co chcemy zbadać - oraz pośrednio - dlaczego to chcemy zbadać.

Pytanie badawcze, w tym także pytanie badawcze UX, powinno być sformułowane w sposób:

  • klarowny, jasny - im bardziej będzie szczegółowe i konkretne, tym łatwiej je zrozumieć oraz wskazać, jaki problem ono wskazuje, jaki jest jego zakres
  • zwięzły - pytanie badawcze musi być odpowiednio wyważone pod kątem długości, powinno być na tyle długie, by nie pomijać żadnych istotnych kwestii i na tyle lapidarne, by nie straciło swego sensu, jasności
  • złożony, by symplifikacja wyrażająca się w  odpowiedzi “Tak / Nie” nie była możliwa
  • problemowy, by raczej otwierało dyskusję niż oferowało ostateczne konkluzje, wnioski
  • skoncentrowany na danym problemie i tym samym powinno być pozbawione dygresji, elementów zbędnych
  • realistyczny, racjonalny, by możliwe było przeprowadzenie badania w danych ramach czasowych, kontekstowych, budżetowych, logistycznych, organizacyjnych.

Najczęściej pytania badawcze nakierowane są na następujące cele:

W przypadku deskrypcji i eksploracji najczęściej pytanie badawcze przyjmuje jedną z poniższych form:

  • Jakie cechy ma X? (np, interfejs użytkownika)
  • Jak X zmienia się w czasie? (np. użytkownika i jego oczekiwania)

W przypadku eksplanacji i testowania najczęściej pytanie badawcze przyjmuje jedną z poniższych form:

  • Jaki jest związek między X i Y? (np. dostrzegalny w czasie badań eye tracking z użytkownikami)
  • Jaką rolę X pełni w Y? (np. aplikacja mobilna w życiu użytkownika)

W przypadku ewaluacji i działania najczęściej pytanie badawcze przyjmuje jedną z poniższych form:

Cytowany powyżej Imed Bouchrika podaje bardzo praktyczny sposób na sprawdzenie, czy dane pytanie badawcze jest zasadne.

Otóż pytanie badawcze musi spełniać pięć fundamentalnych kryteriów.

Pytanie badawcze musi być przede wszystkim:

  • możliwe do realizacji (Feasible) - zarówno w sensie pewnego realizmu, o którym już pisaliśmy, jak również ograniczeń samego badacza, czy jest on w stanie sprostać wyzwaniu, jakie sobie rzuca
  • interesujące (Interesting) i/lub użyteczne - w szczególności w przypadku pytań badawczych UX użyteczność, praktyczny wymiar uzyskanej w toku badania wiedzy jest istotny - wprawdzie nauka nie powinna mieć granic, ale na pewno nie wszystko jest warte poznania, czego najlepszym dowodem są antynagrody (np. Darwin Awards)
  • świeże (Novel) - powinno wnosić coś nowego do wiedzy w danym temacie, do wiedzy o danym problemie
  • etyczne (Ethical) - nie może naruszać norm prawnych, nieformalnych norm społecznych oraz zasad, norm etycznych, jakie obowiązują badaczy
  • istotne (Relevant) - nowatorstwo, świeżość to cechy istotne, ale równie istotne jest, by badania stanowiły wartość nie tylko dla badacza, ale także dla wszystkich lub co najmniej większości interesariuszy.

Pytania a problemy badawcze

Problem badawczy jest pojęciem o wiele szerszym niż pytanie badawcze.

Definiuje się go jako zagadnienie, kwestia, zjawisko, fenomen, mechanizm - i tak dalej - który należy zbadać, opisać, wyjaśnić, zrozumieć, skategoryzować, osadzić w strukturze dotychczasowej wiedzy.

W ramach problemów badawczych formułuje się pytania badawcze, które stanowią ukonkretnienie problemów badawczych.

Na gruncie metodologii nauk społecznych wyróżnia się sześć typów problemów badawczych, mianowicie:

  • podstawowy
  • teoretyczny
  • praktyczny
  • ogólny
  • cząstkowy
  • szczegółowy.
Czy wiesz, że...

Problem badawczy, gdy jest definiowany, formułowany - mówiąc kolokwialnym językiem - określa po prostu, czego nadal nie wiemy, a czego powinniśmy się dowiedzieć ze względu na różne cele, korzyści (teleologiczne oraz praktyczne).

W problemie badawczym w głównej mierze chodzi o to, by wskazać, co już wiemy oraz co jeszcze istotniejsze, czego nadal nie wiemy.

Problemy badawcze mają dwa źródła:

  • heterogeniczne – ich źródłem jest sama rzeczywistość doświadczana, w której coś wydaje się niezrozumiałe, coś wymaga wyjaśnienia
  • autogeniczne – ich źródłem jest społeczność naukowców, którzy bazując na literaturze przedmiotowej, dostrzegają luki w wiedzy, które należy uzupełnić.

Ponadto, problemy badawcze, kierując się kryterium ich użyteczności oraz celu, jakiemu ma służyć badanie, można podzielić na:

  • problemy badawcze teoretyczne - są to problemy podstawowe, które są rozwiązywane po to, by móc rozwijać badania jako takie oraz dostarczać narzędzia do rozwiązywania problemów praktycznych
  • problemy badawcze praktyczne - ich celem jest przede wszystkim urzeczywistnienie ważnych społecznych celów, mają służyć do poprawy funkcjonowania świata społecznego (np. bardziej użyteczne interfejsy użytkownika).

Pytania badawcze a hipotezy

Pytania badawcze i hipotezy, choć na pierwszy rzut oka niczym mogą się dla laików nie różnić, nie są ze sobą tożsame.

Andrzej Jankowski w opracowaniu pt. “Jak stawiać hipotezy i pytania badawcze? Teoria, wyjaśnienia, przykłady” definiuje hipotezę badawczą jako stwierdzenie, w którym wyrażone jest przypuszczenie dotyczące (w domyśle działania, budowy, wpływu, zależności) jakiegoś zjawiska, które należy potwierdzić lub obalić za pomocą analizy statystycznej.

Hipotezy organizują badania ilościowe, definiują ich zakres, stanowią łącznik między teorią a metodami badawczymi oraz badaniami jako takimi.

Czy wiesz, że...

Problem badawczy, hipotezy badawcze oraz pytania badawcze to triada (badania UX nie stanowią tutaj wyjątku), która stanowi trzon każdego badania.

Te trzy kluczowe elementy każdego badania (także badania User Experience) można uporządkować, kierując się kryterium ich ogólności i w takim ujęciu:

  • problem badawczy ma charakter najbardziej ogólny
  • pytania badawcze mają charakter bardziej szczegółowy
  • hipotezy badawcze mają charakter najbardziej konkretny.

Należy jeszcze dodać, że hipotezy badawcze są stawiane w bardzo konkretnym celu - mianowicie po to, by można je było, za pomocą narzędzi i metod statystycznych, potwierdzić lub obalić.

Weryfikacja hipotez - jeśli jest poprawna pod względem metodologicznym i nie został popełniony żaden błąd w sztuce badawczej - oznacza, że mamy (względną) pewność, że dane przypuszczenie jest “prawdziwe”, bądź “fałszywe”.

Związek zachodzi, bądź nie zachodzi.

Przy czym, poziom pewności zależny jest od ogólności samej hipotezy.

Co do zasady, im hipoteza jest bardziej szczegółowa, konkretna, zawężona, tym wynik jej weryfikacji (pozytywny lub negatywny) jest bardziej wiarygodny.

Pytania badawcze, badania User Experience - przykłady

Przykładowe pytania badawcze najlepiej poznawać czytając raporty z badań. Warto także ćwiczyć stawianie pytań badawczych, bowiem bardzo łatwo popełnić błąd, w szczególności, jeśli jest się początkującym badaczem.

Przykładowo, pytanie badawcze - sformułowane na potrzeby badań ilościowych - zbyt ogólne, niejasne, niekonkretne może brzmieć następująco:

Jak ludzie reagują na interfejs?

Pytanie jest zbyt ogólne bowiem operuje kategorią ludzi, której de facto nie da się zbadać. Przebadanie kilku miliardów osób jest fizycznie, czasowo, organizacyjnie, finansowo, logistycznie itd. itd. po prostu niemożliwe.

Pytanie jest niejasne, bowiem nie wiadomo nie tylko do kogo się odnosi, ale także do czego.

Nie wiadomo, jaki rodzaj reakcji jest przedmiotem zainteresowania badacza. Na przykład, czy ma na myśli reakcje emocjonalne, behawioralne, świadome, mimowolne, automatyczne.

Pytanie jest niejasne także z tego powodu, że nie precyzuje pojęcia interfejsu. Jakiego urządzenia interfejs?

Jakiej aplikacji? Jaki rodzaj interfejsu? Reakcja, na który element interfejsu ma być mierzona?

Wreszcie, pytanie nie sugeruje wagi problemu, nie da się z niego wydedukować, dlaczego akurat taki problem jest wart zachodu.

Powyższe pytanie badawcze, by mogło brzmieć o wiele bardziej konkretnie, zrozumiale, jasno, realistycznie powinno brzmieć, co najmniej tak:

W jakim czasie polscy mężczyźni w przedziale wiekowym od 25 do 30 lat są w stanie odnaleźć krzesło ADDE w sklepie internetowym Ikea, używając do tego zadania wyszukiwarki wewnętrznej?

W przypadku badań jakościowych najczęściej pytania badawcze są formułowane w celu poznania, ocenienia, sondowania, odkrycia, opisania oczekiwań, wrażeń, problemów użytkowników.

Przykładowo:

Jak oceniasz swoje wrażenia z zakupów w sklepie internetowym Ikea?

Swoją ocenę wyraź za pomocą za pomocą skali 1 - 10, gdzie ocena 1 oznacza Bardzo złe doświadczenia, a ocena 10 Fantastyczne doświadczenia.

Jak mocno zgadzasz się z następującym stwierdzeniem: „Proces zamawiania w sklepie Ikea był łatwy”.

Swój stosunek wyraź za pomocą jednego ze stwierdzeń z poniższej skali:

  • Zdecydowanie się nie zgadzam
  • Raczej się nie zgadzam,
  • Ani się zgadzam, ani nie zgadzam
  • Raczej się zgadzam,
  • Zdecydowanie się zgadzam.

To oczywiście tylko namiastka rodzajów pytań badawczych, w zależności od metody badawczej, celu badania, problemu badawczego, metodologii, respondentów będą się one mocno różnicować.

Pytania badawcze UX. Podsumowanie artykułu.

  1. Współczesna nauka bazuje na problemach badawczych pytaniach badawczych, hipotezach badawczych, eksperymentach, replikacji badań, meta analizach.
  2. Trafne problemy oraz pytania badawcze stanowią punkt wyjścia i stanowią o horyzoncie naszej wiedzy o świecie i zjawiskach.
  3. Jak sformułować pytania badawcze - celem stawiania pytań badawczych w badaniach jakościowych jest „odkrycie”, „wyjaśnienie” lub „zbadanie”.
  4. Pytania ilościowe nie są pytaniami, na które można udzielić odpowiedzi twierdzącej (“Tak”) lub przeczącej (“Nie”), stąd nie można w nich używać słów takich jak "jest", "są", "robią" czy "robi".
  5. Pytania badawcze można podzielić na pytania opisowe, porównawcze, relacyjne.
  6. Pytanie badawcze powinno być sformułowane w sposób klarowny, zwięzły, złożony, problemowy, skoncentrowany na danym problemie, realistyczny, racjonalny.
  7. Problem badawczy jest pojęciem o wiele szerszym niż pytanie badawcze i definiuje się go jako zagadnienie, kwestia, zjawisko, fenomen, mechanizm, który należy zbadać, opisać, wyjaśnić, zrozumieć, skategoryzować, osadzić w strukturze dotychczasowej wiedzy.
  8. W problemie badawczym w głównej mierze chodzi o to, by wskazać, co już wiemy oraz co jeszcze istotniejsze, czego nadal nie wiemy.
  9. Problem badawczy, hipotezy badawcze oraz pytania badawcze, analizy to triada, która stanowi trzon każdego badania.
  10. Proces badawczy, proces projektowy są ze sobą powiązane a wspólnym ich łącznikiem są właśnie pytania badawcze.
Oceń artykuł:
Journal / Redaktor
Autor: Radek
UX Writer i badacz z wykształcenia + doświadczenia. Zbiera wiedzę The Story i dzieli się nią na Journalu.

Jesteś zainteresowany współpracą z nami? Zajrzyj do Portfolio