Plan badania UX to dokument, który służy do uporządkowania wszystkich najbardziej istotnych informacji dotyczących celu, metod, organizacji, logistyki, terminów planowanego badania UX.
Stworzenie planu badań User Experience wydawać się może zadaniem dość prostym, ale w rzeczywistości nie ma jednej idealnej metody.
Liczne frameworki planów badań UX stanowią najlepszy dowód na to, że jest to zadanie wymagające i stanowiące duże wyzwanie.
Każdy badacz, w szczególności doświadczony, ma swoje preferencje w zakresie struktury, zawartości, poziomu szczegółowości planu badawczego, jakim posługuje w badaniach.
Każdy adept badań UX zazwyczaj zapoznaje się z aktualnymi wzorcami tworzenia planów badawczych i modyfikuje je do własnych potrzeb i preferencji.
Niemniej jednak, w tworzeniu planów badań UX można wskazać elementy standardowe, które warto uwzględniać, tworząc własny plan badań UX.
Jakie są zalety tworzenia planów badań? Co powinien zawierać standardowy plan badań UX?
O jakich elementach nie można zapomnieć tworząc plan badań User Experience? Komu ma służyć plan badawczy?
W jaki sposób należy go pisać, jakich informacji nie może zabraknąć w standardowym planie badawczym?
Jeżeli tematyka badań User Experience jest Wam bliska, jeśli poszukujecie optymalnego narzędzia wspierającego proces badawczy koniecznie przeczytajcie ten artykuł.
Serdecznie zapraszamy do lektury!
Plan badań UX - co to?
Badanie UX (np. testy użyteczności), czy szerzej badania UX stają się coraz popularniejsze, a świadomość pożytków płynących z ich wykonywania, z inwestowania w nie jest coraz silniejsza i powszechniejsza.
Choć też trzeba uczciwie zauważyć, że sytuacja daleka jest jeszcze od ideału.
Testy użyteczności aplikacji webowych, aplikacji mobilnych dotychczas nie spotykały się ze zrozumieniem i nie budziły należnego zainteresowania.
Słuszne argumenty, zgodnie z którymi badania UX są stałym, niezbędnym i bardzo pożytecznym elementem procesu projektowania, tworzenia, wdrażania, rozwijania produktu dotychczas nie padały na podatny grunt.
A przecież bez badań User Experience, bez testowania użyteczności naprawdę bardzo trudno sobie wyobrazić wysoką konkurencyjność, szybkie podbicie rynku przez produkt cyfrowy.
Badania UX, testy użyteczności UX często są uznawana jako zbyteczne, bądź niepotrzebnie obciążające budżet projektu i w efekcie odkładane w czasie.
Na rzecz badań UX - poza kwestiami zysków finansowych, minimalizacji ryzyka - przemawia także ich naukowy, akademicki charakter (np. testy użyteczności UX).
User Experience, badania użyteczności są dziedziną wiedzy, która jest stale rozwijana pod kątem teoretycznym, analitycznym, metodologicznym, badawczym w ramach szerszych badań z zakresu HCI - Human Computer Interaction.
Jest dziedziną wiedzy (badającą zachowania użytkowników) rozwijaną na uniwersytetach oraz w niezależnych instytutach, firmach badawczych.
Badania UX korzystają z dorobku metodologii wypracowanych między innymi na gruncie psychologii, socjologii, etnografii.
Wykorzystywane techniki, metody, narzędzia badawcze (np. używane do testów użyteczności) zapewniają wysoki poziom wiarygodności wyników oraz gwarantują ich rzetelność, użyteczność (także stricte biznesową).
Użyteczność rozumianą bardzo szeroko - jako możliwość ulepszenia produktu w oparciu o dane, wyniki badań oraz zdobycia przewagi rynkowej, zwiększenia zysków.
Plan badania UX - a ma on także taką funkcję poboczną - pozwala skutecznie argumentować na rzecz zysków płynących z ich przeprowadzenia. Choć, nie jest to w sensie ścisłym, główny cel jego utworzenia.
Cel tworzenia planów badawczych UX wydaje się dość czytelny. Chodzi o możliwie szczegółowe opisanie, zdefiniowanie, zagregowanie celów badawczych, które pozwolą niczego nie pominąć w toku badania.
Plan badań (korzystają z niego badania jakościowe, badania ilościowe) jest dokumentem, który stanowi cenny punkt odniesienia, który przypomina o najważniejszych kwestiach, uporządkowuje badanie w sensie metodologicznym oraz epistemologicznym.
Jest dokumentem pomocnym w sensie merytorycznym oraz organizacyjnym (umożliwa fortunny dobór metody badawczej). Pozwala więc badaczom niczego nie pominąć i kontrolować przebieg badania zgodnie z przyjętymi założeniami.
Bez dobrego planu badań nie sposób pomyśleć profesjonalnych badań użyteczności.
Plan wskazuje kierunki, określa cele, jakie przyświecają badaczom. Wskazuje najlepsze środki, metody gwarantujące uzyskanie wyników najbardziej wiarygodnych, rzetelnych, zgodnych ze standardami badań akademickich.
Pozostałe zalety tworzenia planów badań UX
Plan badań jest narzędziem jak już wspomnieliśmy i jako takie służy bardzo zróżnicowanym celom.
W sensie merytorycznym pozwala przeprowadzić badanie UX, testy UX, badania oceniające grupy docelowej w sposób zorganizowany, sprawny, wynikowy, sekwencyjny oraz kontrolowany.
Stanowi także przyczynek do sproblematyzowania, poddania refleksji:
- przedmiotu badania - tego, czego chcemy się dowiedzieć oraz powodów, które skłaniają nas do wysiłku badawczego
- rezultatu badania - pożytków płynących z wyników badania, możliwych pól ich wykorzystania
- wartości badania - w sensie doraźnej użyteczności w danym projekcie oraz perspektywicznej, strategicznej roli badań, agregacji, analizy wyników, dostrzegania dzięki temu głębszych trendów, odkrywania niedostrzegalnych związków
- wpływu badania - na kwestie konkurencyjności, budowania przewag, zwiększania zysków
- adekwatności badania - możliwości testowania różnych badań do tego samego problemu badawczego i dzięki temu uzyskiwania o wiele szerszej i bardziej złożonej perspektywy
- proporcji zysków i kosztów.
Co równie ważne, scenariusz badania UX jest niezwykle pomocny w kwestii określenia, postawienia najbardziej trafnych pytań badawczych.
Pozwala także odkryć w toku jego tworzenia, sesji badawczych luki badawcze.
Systematyzując wiedzę, cele, narzędzia, metody pozwala:
- określić najbardziej optymalne dla wszystkich interesariuszy ramy czasowe (a nie zawsze jest to zadaniem łatwym)
- ukierunkować badania użytkowników w dłuższej perspektywie czasowej
- spowodować większe zaangażowanie interesariuszy
- wyznaczyć kierunki rozwoju produktu cyfrowego
- uzyskać wspólny, kompromisowy zakres wiedzy, celów, oczekiwań, wskaźników sukcesu.
Co więcej, jak piszą autorzy przewodnika badawczego (The Ultimate Guide to UX Research), opublikowanego na blogu Maze, scenariusz badania umożliwia przekazanie wszystkim interesariuszom jego harmonogramu, celów, zakresu.
Ponadto plan badań UX pomaga:
- określić oczekiwania
- uporządkować, udokumentować oraz współdzielić najważniejsze informacje
- argumentować, uzasadniać konieczność wykonania badań
- określić budżet konieczny do przeprowadzenia badań
- uporządkować przebieg badań
- priorytetyzować cele
- przewidywać wyzwania i/lub pozwala być na nie gotowym
- zdefiniować wskaźniki sukcesu badań jako takich oraz poszczególnych jego etapów
- zdefiniować role - określić “kto”, “czym”, “kiedy” i “z jakiego powodu” zajmuje się w projekcie badawczym.
Najbardziej anegdotyczne podsumowanie pożytków płynących z tworzenia planu badań może stanowić cytat z Benjamina Franklina.
Franklin miał powiedzieć, że każdemu komu nie wychodzi, komu nie jest po drodze z planowaniem, z pewnością udaje się planowanie porażki. Warto mieć to memento w pamięci.
Tworzenie planu badania UX. Szablon badania UX krok po kroku
Jak już pisaliśmy nie ma jednego powszechnie obowiązującego wzorca, kanwy, szablonu planu badania User Experience.
Niemniej jednak, każdy plan działania powinien zawierać standardowe elementy, takie jak:
- opis problemu badawczego, tło problemu badawczego (np. satysfakcja klienta, wydajność kasy w sklepie internetowym)
- cel badawczy, a właściwie cele, jakie w dużej mierze powinny być osiągnięte dzięki badaniom
- określenie interesariuszy
- opis najbardziej adekwatnej metody badawczej
- przegląd, analiza dotychczasowych badań (własnych, bądź zewnętrznych) oraz ich wyników, wniosków
- stworzenie pytań badawczych
- zdefiniowanie uczestników, stworzenie profilu uczestników badania tożsamych z grupą docelową strony internetowej
- opis metodologii badania - sposobu jego wykonania gwarantującego najwyższą wiarygodność wyników
- wybór narzędzi badania i dobór metody badawczej
- zdefiniowanie kryteriów sukcesu
- ustalenie harmonogramu projektu
- określenie sposobu prezentacji wyników badania.
Przyjrzyjmy się poszczególnym elementom planu badania UX - ich zawartości oraz roli, jaką pełnią dla badacza oraz funkcji, którą pełnią w projekcie badawczym.
Opis problemu badawczego, tło problemu badawczego
Ta część planu badania UX służy przede wszystkim do opisania, wyjaśnienia, zaprezentowania interesariuszom:
- powodów badania
- spodziewanych rezultatów badania
- problemu badawczego - jego specyfiki, złożoności
- głównego pytania badawczego.
Mówiąc bardziej potocznym językiem, tło problemu badawczego powinno wyjaśniać, o co chodzi w projekcie, prezentować, dawać dostęp do najbardziej kluczowych informacji.
Cele badania
W tej sekcji planu badania UX należy bardzo szczegółowo wskazać cele badania UX, a więc wyjaśniać:
- co zamierza się zrobić
- powód, jaki stoi za chęcią przeprowadzenia badania z użytkownikami
- problemy, jakie zamierza się rozwiązać, dzięki wynikom badania.
Z klarownie określonego celu badania UX wynikać będą bardziej szczegółowe pytania badawcze.
W tej sekcji warto także dookreślić praktyczny wymiar badań, mianowicie wskazać sposób wykorzystania wyników, zakres ich użycia oraz skutek ich użycia (np. co zyskają użytkownicy końcowi)
Innymi słowy, do czego, gdzie, w jaki sposób zostaną one użyte oraz jaką zmianę spowodują.
Interesariusze
W większości przypadków, ilość beneficjentów badań User Experience jest szersza niż zwykło się przypuszczać.
Badania nie tylko służą projektantom UX/UI, badaczom UX, czy użytkownikom końcowym produktu cyfrowego.
Wyniki badań UX mogą być korzystne, pomocne w codziennej pracy także dla pracowników innych działów (np. działu obsługi klienta, czy działu sprzedaży) - i nie są to tylko teoretyczne założenia.
Plan badawczy powinien określać beneficjentów w jak najszerszym zakresie oraz powinien wspierać większe zaangażowanie interesariuszy, reprezentujących różne specjalizacje, działy, role, interesy oraz cele w ramach organizacji, nie tylko cały zespół badawczy.
Metoda badawcza
Cel badania (np. testowanie formularzy w E Commerce) determinuje metodę badania.
Metody powinny być dostosowywane do celów badawczych, możliwości (np. budżetowych), zasobów, etapu, na którym znajduje się projekt.
Metoda badawcza powinna w możliwie najlepszy, najbardziej skuteczny sposób pozwalać osiągać cele badawcze oraz oferować wyniki, które są najbardziej użyteczne z punktu widzenia decyzji, jakie w oparciu o nie mają być podjęte.
Przegląd badań - stan wiedzy
Większość standardowych badań nie jest przeprowadzana w epistemicznej próżni.
Dynamiczny rozwój badań User Experience (np. badania strony internetowej), liczne periodyki naukowe dają badaczom szansę zapoznania się z najnowszymi wynikami w danym temacie.
W planie badań UX należy uwzględnić ten kontekst i określić stosunek badań autorskich do już przeprowadzonych przez innych badaczy.
Przegląd i zreferowanie badań jest bardzo pożyteczne, bowiem dostarcza z jednej strony wiedzy, z drugiej zaś może być źródłem inspiracji badawczych (np. pozawala tworzyć zadania w testach użyteczności), wskazówek metodologicznych, czy pytań badawczych.
Pytania badawcze
W tej części planu badania UX należy zapisać pytania badawcze, których agregacja pozwala także dostrzec luki w posiadanej wiedzy.
Profil respondentów
Scenariusz badania UX powinien dawać odpowiedź nie tylko na pytanie, co chcemy zbadać (np. daną funkcjonalność serwisu), poznać, ale także kogo chcemy przebadać.
Odpowiednie sprofilowanie respondentów, podobnie jak odpowiednio sformułowane hipotezy badawcze ma kluczowe znaczenie dla użyteczności wyników badania UX.
Profilując respondentów należy przyjmować kryteria doboru, które pozwolą wyłonić przedstawicieli grupy najbardziej reprezentatywnej, modelowej, pasującej do rzeczywistych użytkowników produktu cyfrowego.
W tej sekcji należy także określić ilość respondentów.
Metodologia badań
Metodologia to opis sposobu postępowania, przeprowadzania badania (np. serwisu internetowego), który ma prowadzić do uzyskania maksymalnie rzetelnych, wiarygodnych wyników badań.
Opis sposobu przeprowadzenia badania powinien być na tyle lapidarny, by szybko zapoznać z owym sposobem i na tyle szczegółowy, by nie budził żadnych wątpliwości w kwestii podjętych działań, gdy badanie będzie replikowane w przyszłości.
W tej części planu badawczego należy podać niezbędne informacje pozwalające nie mieć wątpliwości w kwestii, co było przedmiotem badania, kto i w jakiej liczbie był badany, w jaki sposób, za pomocą jakich narzędzi i metod, w jakich warunkach.
Narzędzia badawcze
Cele badawcze, metody badawcze oraz pytania badawcze warunkują wybór narzędzi badawczych.
Przy czym dobierając narzędzia badawcze należy brać pod uwagę:
- dostępność badanych
- sposób wykorzystania wyników.
Kryteria sukcesu
Co oczywiste, samo przeprowadzenie badania UX nie może być uznawane za sukces. Stąd też konieczne jest zdefiniowanie kryteriów, które pozwalają uznać uzyskane w toku badania informacje, wyniki za wartościowe.
Harmonogram projektu
Określenie czasu koniecznego na wykonanie badania, terminu jego rozpoczęcia, zakończenia, przebiegu oraz czasu na wykonanie poszczególnych etapów jest niezbędnym elementem planu badań UX.
Określeniu powinien podlegać także termin prezentacji wyników.
Określenie ram czasowych projektu badawczego bywa czasami problematyczne, jeśli nie uwzględnimy:
- skali, złożoności projektu
- czasochłonności metody badawczej, konkretnej metodologii, wykorzystania konkretnych narzędzi badawczych
- podziału pracy oraz czasu pracy w ramach zespołu badawczego
- sytuacji losowych, nieprzewidzianych okoliczności, które mogą wydłużyć przeprowadzenie badań.
Prezentacja wyników badania
Wyniki badań (np. użytkownika serwisu internetowego) powinny być prezentowane nie tylko w formie surowych danych, wniosków, interpretacji, ale także jako dokumentacja całego procesu badawczego, w której uwzględniono wszelkie problemy, jakie się pojawiły.
Dokumentowanie przebiegu badań UX, napotkanych problemów, wyzwań, także niepowodzeń stanowi cenne źródło wiedzy, które jest niezwykle pomocne przy projektowaniu badań analogicznych, przy replikacji badań.
Jak stworzyć scenariusz badania UX? Podsumowanie artykułu
- Badania UX (np. testy użyteczności stron internetowych, użytkownika serwisu interentowego) pozwalają uzyskać wysoką konkurencyjność produktu cyfrowego.
- Badania UX mają akademicki, naukowy charakter, dzięki czemu są bardzo wartościowym narzędziem optymalizowania, doskonalenia produktów cyfrowych.
- Badania User Experience (np. testy użyteczności) bazują na metodologiach wypracowanych na gruncie nauk społecznych.
- Scenariusz badań UX jest dokumentem, narzędziem, służącym do uporządkowania najbardziej istotnych informacji dotyczących celu, metod, organizacji, logistyki, terminów badania UX.
- Plan badania uporządkowuje badanie w sensie metodologicznym, epistemologicznym, merytorycznym oraz organizacyjnym.
- Pozwala badaczom kontrolować przebieg badania zgodnie z przyjętymi założeniami.
- Plan badania UX określa cele, wskazuje najlepsze środki, metody gwarantujące uzyskanie wyników najbardziej wiarygodnych.
- Plan badania UX jest pomocny w odkrywaniu luk badawczych.
- Umożliwia uzyskanie wspólnej perspektywy wszystkim interesariuszom.
- Plan badania UX powinien definiować tło problemu badawczego, cel, interesariuszy, metodę badawczą, stan wiedzy, pytania badawcze, respondentów, metodologię, narzędzia badawcze, kryteria sukcesu, harmonogram, sposób prezentacji wyników badania.
